වීදියබණ්ඩාර කුමාරයා සහ මළදුගල කන්දේ නිධන් කතා -01

විදියබණ්ඩාර කුමාරයා ගැන අපේ රටේ ජීවත්වෙන බොහෝ දෙනෙක් අහල ඇති. එතුමා බොහොම දක්ෂ රණවිරුවෙක් බව තමයි කියවෙන්නේ. ඒ වගේම කෝට්ටේ රාජධානියේ හිටපු සේනාධිනායකයෙක්. මට මතක විදිහට පෘතුග්‍රීසින් යටතේ පඹයෙක් ලෙස ඔටුණු පළඳින ධර්මපාල කුමාරයා කියන්නේ ඔහුගේත් සමුද්‍රා දේවියගේත් වැඩිමහල් පුත් කුමාරයා. සමුද්‍රා දේවිය කියන්නේ හත් වැනි බුවනෙකබාහු රජුගේ දියණි කෙනෙක්. ඇය ඉතාම රූපශ්‍රීයෙන් යුතු වූ කාන්තාවක් බවයි පැවසෙන්නේ.
ධර්මපාල කුමාරයාගේ රාජාභිෂේකයට මොහු විරුද්ධ වීමත් සමග රාජද්‍රෝහියෙකු වශයෙන් පෘතුග්‍රීසීන් අතින් සැළකුම් ලබනවා. එනිසා මොහු කෝට්ටෙන් පලා ගොස් බොහොම අප්‍රසිද්ධියේ පස් දුන් කෝරලයේ පැලැන් නුවර සැඟවී ගන්නවා. එසේ සැඟවීගෙන සේනා සංවිධානය කරගෙන ගොස් පෘතුග්‍රීසීන් හා සටන් වදිනවා. යුධ වැදීම  සඳහා මොහු ඉතා විශාල ප්‍රමාණයේ දිගු කඩුවක් භාවිතා කල බවද සඳහන් වෙනවා. එමෙන්ම මොහු හා මුහුණට මුහුණ සටන් කොට කිසිවෙකුට ජය නොගත හැකි රණවිරුවෙක් ලෙසින්ද මොහු හැඳින්වෙනවා.

අවසානයේ පැවති යුද්ධයකදී මෙම අභීත රණවිරුවා සතුරන්ට කොටු වී ඇති අතර විශාල සියඹලා ගසකට පිටුපා ඉදිරියෙන් පැමිණෙන සියළුම සතුරන් මරුමුවට පත් කිරීමට තරම් මොහු දක්ෂයෙකු වීලු.

මොහු යටත් කර ගැනීම ඉතා අපහසු බව දැනගත් සතුරු සේනාවෙන් දෙදෙනෙක් සියඹලා ගසට පිටුපසින් ගොඩ වී විදියබණ්ඩාර විරුවා සිටින දෙසට ඉහළින් පැමිණ ඔහුගේ හිසට කඩුවෙන් කොටා ඔහු මරුමුවට පත් කරපු බවක් තමයි මම අහල තියෙන්නේ.

මම මේ ෆොටෝ එක ගත්තේ විකියෙන්  මේක දාල තිබ්බේ කැප්පෙට්ටිපොළ මහදිසාවේගේ පින්තුරයක් විදිහට

වීදියබණ්ඩාර කුමාරයා කියන්නේ මම කැමතිම හෙළ රණවිරුවෙක්.  මට ඇත්තටම ඕනේ උනේ එතුමා ගැන සඳහනක් කරන්නම විතරක් නෙමෙයි. ඔහු වටා ගෙතී ඇති කතා සහ ස්ථාන නාම සම්බන්ධව කතා කරන්නයි මගේ මේ වෑයම.

වරක් මෙතුමා යුද්ධයකට යාමට පෙර තම දියණිය ඇතුළු පිරිවරට කඳු මුදුනක සුරක්ෂිතව රැඳී සිටින මෙන් පවසා යුද්ධයට පිටත් වී ගොස් ඇත. යුද්ධය දිනුවොත් රතු කොඩියක් ඔසවා ජය ප්‍රකාශ කරන බවටද, පරාජය සුදු කොඩියකින් ප්‍රකාශ කරන බවට කලින් දැනුම් දීමක් සිදු වී ඇත. කෙසේ හෝ යුද්ධය ජය ගැනීමට මොහු සමත් වූවත්  සංඥාකරු අත්වැරැද්දකින් සුදු කොඩියක් ඔසවා වැරදි සංඥාවක් දී තිබුණේලු. වැරැද්ද නිවැරදි කරගන්නා විට බොහෝ පමා වී තැබුණි. ඒ වන විටත් දියණිය ගල් ප්‍රපාතයෙන් පහළට පැන දිවි තොරකරගෙන තිබු බවක් කියවේ. එදා පටන් මේ කන්ද හැඳින්වුයේ "දූ මළ ගල" යන නමින්ලු. කාලයත් සමග භාවිතයේ පහසුවට වෙනස් වූ එය දැන් හැඳින්වෙන්නේ "මළදුගල" නමිනි. කෙසේ නමුත් දෙයාකාරයෙන්ම දෙන අර්ථය එකමය.

මළදුගල කන්ද කියල නම වැටිලා තියෙන කන්ද කිලෝමීටරයක හමාරක පමණ දිගකින් යුක්තව තනි කන්දක් ලෙසින් විහිදී ඇති කන්දක්. කන්දේ  උස සම්බන්ධව පැහැදිළි අදහසක් මට නැතත් ගුගුල් මැප් ආධාරයෙන් බැලුවහම අඩි 810 ක පමණ උපරිම උස ඇති ස්ථානයක් දැක ගන්න පුළුවන්. බැලූ බැල්මට එය ප්‍රදේශයේ පිහිටි උසම කන්දක් කියලනම් කියන්න පුළුවන්. මේ කන්ද අධික බෑවුම් සහිත වන අතර එක පැත්තක පුංචි ලෝකන්තයක් මෙන් තනි කෙලින් වූ බෑවුමක් පහළින් වූ තැනිතලා භුමිය දක්වාම විහිදිලා තියෙනවා. මේ කැලය රක්ෂිතයක් වශයෙන් නම් කරලද කියල මම හරියටම දන්නේ නැහැ, නමුත් කන්ද ආශ්‍රිත වනය මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් වලින් තරමක් බැහැරව තරමක් සන්සුන්ව තියෙනවා දකින්න පුළුවන්. ඒකට හේතුව අධික බෑවුමත් කන්දේ මායිම් රජයේ වතු යායකට මායිම් වී ඇති නිසාත් වෙන්න ඕනේ. කඳු මායිම පුද්ගලික ඉඩම් වලට ආසන්නව තිබුනානම් මිනිස්සුන්ගේ ඇවිදින වැටවල් නිසා කන්දේ වපසරිය දවස ගානෙම අඩුවෙන්න ඉඩ තිබුනා. අපි පුංචි කාලේ ආණ්ඩුවේ වතු යායෙන් කැලේට ගිහිං තිබ්බ ඉඩම් කොටසක් කියලා හඳුන්වලා මේ කැලයෙන් ලොකු බිම් ප්‍රමාණයක් එළි පෙහෙළි කරලා රබර් වගාවක් දැම්මා. ඒ කාලෙදිම මිනිස්සුත් පදිංචි වෙන්න පුළුවන් මට්ටමේ ඉඩකඩම් ලොකු ප්‍රමාණයක් බලෙන් එළි කරලා අල්ල ගත්තා. මේ වෙද්දීනම් ඒ ඉඩම් අල්ල ගත්තු මිනිස්සු ඒ ඉඩම් වල නැති උනත් ඒ ඉඩම් වලට බලපත්‍ර හදා ගන්න ඔවුන් සමත්වුණා කියල තමයි මම දන්නේ.
කොහොම උනත් කන්දේ වැඩි බෑවුමක් තියෙන කොටස මිනිස් අතපෙවිමකින් තොරව අදටත් බේරිලා තියෙනවා දකින්න පුළුවන්.


මළදුගල කන්ද ගැන අපි පුංචි කාලේ අපූරු කතාවක් තිබුනා. ඒකෙ පළතුරු වලින් පිරිච්ච පළතුරු වත්තක් තියෙනවලු. ඒකට යන අයට ඕනේ තරම් ගෙඩි කඩාගෙන කෑවත් එකක්වත් අරගෙන එන්න බැරිලු. ඒ වගේම වතාවක් ඔය කන්දේ නැගපු මනුස්සයෙක් ශරීර කෘත්‍ය කරලා තියෙනවා කඳු මුදුනේ. ඊට පස්සේ ආපහු එන්න පිටත් උනාට හැමතිස්සෙම මග වැරදිලා අර අසුචි ගොඩ ගාවටමලු එවෙන්නේ. අන්තිමට මේ මනුස්සයට තේරිලා මේ කරපු වැඩේ නිසා තමයි පාර වරදින්නේ කියලා, අන්තිමට කැලෑ කොළ ටිකක් කඩාගෙන අසුචි ගොඩත් අරගෙන ගෙදර එන්න පිටත් උනාට පස්සෙලු ආපහු එන පාර හොයා ගන්න ලැබිල තියෙන්නේ.


මෙන්න මේ වගේ කතා නිසා මම ගොඩක් ආසාවෙන් හිටියේ මළදුගල කන්ද නගින්න.
වතාවක් අපේ ලොකු මාම එයාගේ කැම්පස් එකේ යාළුවො ටිකක් එක්ක කන්ද නගින්න ආවා, ඒ 1990 දී විතර වගේ. එදා මමත් යන්න හැදුවට මාව යවන්න අම්ම කැමති උනේ නැහැ. ලොකු මාමනම් කැමති උනා මාව එක්කන් යන්න. අන්තිමට උනේ මගේ හීනේ කල්දාන්න මට සිද්ධ වෙච්ච එක තමයි.

මම මුලින්ම මළදුගල කන්ද නැග්ගේ 1993 අවුරුද්දේ. ඒ අපේ ලොකු මාමාත් එයා උගන්වපු ඉස්කෝලෙ ගුරුවරු කීප දෙනෙක් ඇතුළු පිරිසක් එක්ක. එදා මම දැකපු අහඹු සිදුවීමක් අදටත් මගේ මතකයේ රැඳිලා තියෙනවා. ඒ රැහැයියෙක් සම්බන්ධ අමුතු සිද්ධියක්. කන්දේ තියෙන අධික බෑවුම හින්දා ගොඩක් තැන් වලදී පල්ලෙහා තියෙන ගස්වල මුදුන් තියෙන්නේ අපේ මුහුණු මට්ටමේ. අන්න ඒ වගේ වෙලාවක ගහක කොලයක් උඩ ඉන්න පුංචි සතෙක්ව මම දැක්කා. ඌ කෑගහන්න ගත්තම තමයි මම දැනගත්තේ ඒ රැහැයියෙක් කියලා. ඌ කටුක නාදයක් නිකුත් කරන ගමන් උගේ ඇඟ වගේ දහගුණයක් විතර දිගට සිහින් වතුර පාරක් විදිනවා. මේක ඌ නොකඩවාම කලා සැලකිය යුතු වෙලාවක්. ඒ වෙලාවේ එතන හිටපු අයට කතා කරලා මම ඒ සිද්ධිය එයාලටත් පෙන්නුවා.
පස්සේ කාලෙක මම මේ ගැන පරිසරය ගැන හොඳින් දන්නා කියන විශේෂඥයින් කීප දෙනෙකුගෙන්ම අහල බැලුවා. ඒත් ඒ අය මේක පැහැදිළි කරලා දෙන්න සමත් උනේ නැහැ.


ඊට පස්සේ කීප වතාවක්ම මම මළදුගල කන්දට ගිහිං තියෙනවා යාළුවොත් එක්ක. නමුත් අර වගේ දෙයක් දකින්න ලැබුනේ නැහැ. අනිත් එක එදා අහම්බෙන් දැකපු දේ මට මෑතක් වෙනකල් අමතක වෙලා තිබුනේ. ඒ නිසා ඒ ගැන උනන්දුවෙන් හොයල බැලුවෙත් නැහැ. අනිත් එක ඉස්සර අපි කඳු නගින්නේ විනෝදයක් විදිහට මිසක් පරිසරය අධ්‍යනය කරන්න නෙමෙයිනේ. පස්සේ පස්සේ ෆොටෝ උණත් එක්ක එක පාරම කැලෑ උණත් හැදුනට පස්සේ තමයි ඔය සතා සරුපයා ගහ කොළ ගාව ටිකක් නතරවෙලා බලන්න කරන්න ෆොටෝ ගහන්න පටන් ගත්තේ.
ඒ වගේම තමයි මම එදා දැකපු විදිහේ රැහැයියෙක්ව ආපහු වෙන කොහේදී හරි කැලේකදී දකින්න හම්බ උනෙත් නැහැ.
මේ කන්දේ ඉතා වටිනා ජෛව විවිධත්වයක් දකින්න පුළුවන්. සිංහරාජයේ දකින්න පුළුවන් ශාක වර්ග වලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් මේ කන්දෙදිත් දකින්න පුළුවන්. මේ තියෙන්නේ ඒ කන්දේ යම් යම් ස්ථාන වලදී මම ගත්තු ජායාරූප කිහිපයක්.

මේ කන්දේ ගල් ගුහාව තියෙන හරියේ ලොකු හුළං කපොල්ලකුත් තියෙනවා. ගල් ගුහාවට බහින්න පාරවල් තුනක් තිබුනත් එක පාරක් තමයි ගොඩක් ලේසි. ඒ පාරට යන්නනම්  මේ කපොල්ල හරහා යන්න ඕනේ. මේ තියෙන්නේ එතන.

මේ කැලේ කොහොල්ල ලාවළු කියල අපි කියන රස පලතුරු ගසුත්, ඇටිකෙසෙල් ගස් එහෙමත් තියෙනවා. අපි ගිය දවස් වලදී නම් ඒවා ඉදිලා තිබුනේ නැහැ. නැත්නම් ඇටිකෙහෙල් කාපු උගුඩුවන්ට වෙච්ච දේම තමයි අපිටත් වෙන්නේ.
මේ කැලේ ලංකාවට අවේනික කළු වඳුරු රංචුවක්, රිළව් රංචුවක්, වල්ඌරෝ, වල් බාවා, කබල්ලෑවා, හඳුන් දිවියා සහ කුරුළු සහ සමනල් වර්ග බොහෝමයකුත් දකින්න පුළුවන්. කබල්ලෑවා, හඳුන් දිවිය වගේ සත්තුන්ව ලේසියෙන් දකින්න බැහැ.
මෙහේ ඉන්න වඳුරෝ, රිළව් එහෙම කවදාවත් ගම්වලට ඇවිත් බවභෝග විනාශ කරලා යන්නේ නැහැ. ඒකට හේතුව කැලේ ඇතුලේ උන්ට උවමනා කරන ආහාර පාන වර්ග තිබීම වෙන්න ඕනේ.


මේ කැලේ මහා විශාල පුස්වැලක් තිබුනා. ඒත් ඒ කාලේ අපි ඒ තරම් ඒ ගැන සැළකුවේ නැහැ. ඊට අවුරුදු ගානකට පස්සේ වතාවක් මම සිංහරාජ වනාන්තරේ බලන්න ගිය වෙලාවක "සිංහරාජයේ යෝධ පුස්වැල" බලන්නත් ගියා. ඊට පස්සේ තමයි මට හිතුනේ මළදුගල කන්දේ තියෙන පුස්වැලේ කඳ සිංහරාජේදී දැකපු යෝධ පුස්වැලේ කඳටත් වැඩිය ලොකුයි නේද කියලා. මම මේ පුස්වැල දැක්කේ 1997 වගේ කාලෙකදී.


කරුමෙක මහත කියන්නේ සිංහරාජයේ යෝධ පුස්වැල වගේම මළදුගල කන්දේ තිබ්බ යෝධ පුස්වලත් දැන් නැහැ. ඒ පුස්වැල් දෙකම මියගොහින්. සිංහරාජයේ පුස්වැල විනාශ උනේ ඒක බලන්න යන මිනිස්සු ඒක උඩ නැගලා, වැලේ නැගල පද්දලා එකඑක අනවශ්‍ය දේවල් කල නිසා කියල තමයි සමහර උදවිය කියන්නේ.  තවත් කට්ටිය කියනවා කාලයාගේ අවෑමෙන් පුස්වැල මැරිලා ගියා කියලා.
නමුත් මළදුගල කන්දේ පුස්වැල විනාශ උනේ නොමිනිස් ක්‍රියාවක අතුරුපලයක්‌‌ නිසා බව මම හොඳටම දන්නවා. පුස්වැල ළඟ තිබ්බ මහ ගහක් කපපු දැවහොරු තමයි ඒකට වග කියන්න ඕනේ. ගහ කැපුවට පස්සේ එක්කෝ වැලත් කඩාගෙන ඒ ගහ පහළට වැටිලා තියෙනවා. එහෙම නැත්නම් ඒ වැල උඩ රැඳිලා තියෙන්න ඇත්තේ ඒ ගහේ. කොහොම හරි අවුරුදු කීපයක් ඇතුලත ඒ යෝධ පුස්වැල හිමීට මියයන හැටි මගේ ඇස්දෙකෙන්ම දැකගන්න තරම් මට අවාසනාව තිබුනා.
මම අන්තිමට කන්දට නැග්ගේ 2007 අවුරුද්දේ, ඒ වෙද්දී පුස්වැල අන්තිම ගමන ගිහිං ඉවරයි.


මේ කන්ද ආශ්‍රිත කැලේ ප්‍රාථමික වනයක් කියල මට හිතෙනවා, නමුත් ඒ ආශ්‍රිතව තාම කිසිම පර්යේෂණයක් සිදු වෙලා නැහැ.
90 දශකයේ අග භාගයේදී මේ කන්දේ රූපවාහිනී සංඥා කුළුණක් ඉදි කිරීමේ කටයුතු ආරම්භ උනා. ඒ හරියටම විදියබණ්ඩාර කතාවේ එන කුමරිය පැන්නායයි කියන ස්ථානය කිට්ටුව. ඒකෙ වැඩකටයුතු බොහෝ මන්දගාමිව තමයි කෙරීගෙන ගියේ. කණුවේ වැඩ ඉවර උනත් අන්තිමට විදුලි බලය ගන්න විදිහක් නැහැ කියලා වැඩේ කල් දදා තමයි තිබුනේ. දැන් අවුරුදු 15 ටත් වඩා වැඩි කාලයක් ගියත් ඒ කණුව අදටත් ඒ විදිහටම තියෙනවා.


බළලා මල්ලෙන් එළියට පැන්නේ කණුවේ වැඩකටයුතු ඉවරවෙලත් ටික කාලයක් ගියාට පස්සේ. මෙතන තිබ්බ නිධානයක් ගන්න ඕනේ කරන වැඩකටයුතු ටික කුළුණ හදන මුවාවෙන් කලා කියල තමයි  ගමේමිනිස්සුන්ගේ කටින් කට කියවුනේ. අන්තිමට කිසිම වැඩකට නැති කුළුණක් ඒ කන්ද මුදුනේ ඉතුරු වෙච්ච එක විතරයි උනේ.
මේ කන්දේ සහ ඒ ආශ්‍රිතව එක නිධානයක් විතරක් නෙමෙයි නිධන් කිහිපයක් තියෙන බව මම අහල තියෙනවා විතරක් නෙමෙයි සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් කරුණුත් දන්නවා.


කන්දේ පන්සලේ වැඩවාසය කරපු වයසක ලොකු හාමුදුරුවෝ මේ කන්දේ තියෙන නිධන් ටික හොරුන්ගෙන් රැකගන්න ලොකු වෙහෙසක් අරගෙන තිබුනා. ගල්ගුහාව ඇතුලේ තියෙන උමං මගේ දිගේ ඇතුලට යන්න බැරිවෙන්න ගල් සහ මැටි වලින් හොඳට අහුරලා වහල දාල තිබුනා මට මතකයි.  මේ කියන උමං මග විදියබණ්ඩාර කුමාරයා භාවිතකල බවක් තමයි කියවෙන්නේ.
ඒ හාමුදුරුවෝ මේ මහා මුකලානේ තිබ්බ පරණ පන්සලේ දශක ගණනාවක් වැඩ වාසය කරලා කලේ ලොකු සේවයක්.
නමුත් උන්වහන්සේගේ ජිවිතයේ අවසාන භාගයේ හෝ එතුමා ජිවිතයෙන් සමුගත් අළුතම වගේ උන් වහන්සේ විසින් හොරුන්ගෙන් ප්‍රවේසම් කරගත් එක් නිධානයක් මෙසේ මංකොල්ල කා ගත්තා.


මම සාමාන්‍යයෙන් පන්සල් යන්න කැමති නැහැ, ඒත් කන්දේ පන්සල් යන්න මම පුංචි කාලේ ඉඳලා හරිම කැමතියි. කිසිම මනුස්ස පරාණයක් දකින්න නැති බොහොම අල්පේච්ච බවක් පේන කැලෑවෙන් වටවෙලා තියෙන ඒ පන්සලට ගිහින් ලබන්න පුළුවන් සුවය මොන තරමක්ද කියල වචන වලින් කියන්න බැහැ. මිනිස්සුන්ගෙන් පිරිච්ච සද්ද බද්ද වැඩි ලොකු පන්සලකින් ඒ සුවය කවදාවත් විඳින්න බැහැ. අදටත් ඒ පන්සලේ හාමුදුරු නමක් නැහැ. ගමේ මනුස්සයෙක් පන්සල බලාකියා ගන්නවා. නමුත් මම අදත් යන්න කැමතිම පන්සල තමයි ඒ.


මළදුගල කන්ද හා ඒ ආශ්‍රිත තවත් නිධන් කතා සමගින් නැවත හමුවෙමු....



අපේ අසරණයා කියල තිබුණනේ ඇටි කෙසෙල් සහ වල්බාවා කියන සතාව දන්නේ නැහැ කියලා. බ්ලොගර් මහත්තයාගේ නොපෙනත්කම මගඅරවාගෙන වෙන විදිහකට හරි අමාරුවෙන් තමයි මේ ෆොටෝ දෙක දැම්මේ.

ඇටි කෙසෙල්

වල්බාවා / වල් බළලා - Jungle Cat